“Zoals je over je medewerker vertelt, krijg ik het idee dat je hem niet okay vind.”
Hans, die net met enige zelfgenoegzaamheid over zijn lastige medewerker heeft verteld, laat de opmerking op zich in werken.
“En als dat klopt, dan kun je praten als Brugman, je medewerker voelt dat en zal zich niet geaccepteerd en niet veilig voelen in de situatie met jou . Met als gevolg dat jullie relatie verstoord blijft. Sterker nog, hij zal in de verdediging blijven en vechten voor zijn gelijk.”
Hans is een ervaren gerespecteerde leidinggevende en heeft al vele communicatietrainingen gevolgd, hij krijgt door dat hij desondanks in een enorme valkuil terecht is gekomen. Zijn veroordeling over de medewerker is zo groot, dat het elke communicatie met de medewerker negatief kleurt. Met allerlei onbedoelde bijeffecten als gevolg; de medewerker kruipt in z’n schulp, zet z’n hakken in het zand, gaat zich verdedigen….
Hoe krijg je er zicht op of je de ander, ongeacht zijn gedrag, wél gelijkwaardig en respectvol benadert?
4 basisposities
De 4 basisposities kunnen hierbij helpen. Men gaat er in de Transactionele Analyse (TA) vanuit dat mensen al vroeg in hun leven bepaalde overtuigingen hebben over zichzelf en over anderen. Die overtuigingen dragen we waarschijnlijk ook de rest van ons leven met ons mee (het zogenaamde levensscript), tenzij wij bewust verandering nastreven. In een matrix gezet ziet het er zo uit:
- Ik ben OK, jij bent OK (ik+, jij+) Jij en ik zijn de moeite waard, we zijn waardevolle mensen. Wanneer jij en ik een conflict hebben wil ik het oplossen, maar het resultaat zal niet ten koste van jou of mij gaan.
- Ik ben niet OK, jij bent OK (ik-, jij+) Mijn leven is minder de moeite waard, ik ben niet zo belangrijk als jij. Jij bent beter dan ik. Als we een conflict hebben zal ik maar toegeven
- Ik ben OK, jij bent niet OK (ik+, jij-) Jouw leven is niet de moeite waard, ik ben belangrijker dan jij. Als we een conflict hebben zal ik mijn mening doordrukken, want ik wil mijn zin krijgen, ook al gaat dat ten koste van jou. Ik weet wat goed voor jou is.
- Ik ben niet OK, jij bent niet OK (ik-,jij-) Het leven is niet de moeite waard, we kunnen toch niets doen. Waarom zouden we ons inspannen om een probleem op te lossen. Het is toch hopeloos, ik ontloop alles liever.
Als de omgang tussen jou en een medewerker niet lekker loopt helpt het je af te vragen welke basispositie op jou van toepassing is. Probeer echt eerlijk te zijn; hoe ervaar jij jezelf ten opzichte van de ander? Een omschrijving van het type gedrag kan daarbij helpen.
Hans constateert dan dat hij zichzelf als + , en de medewerker in de – ervaart. Hiermee is hij in de hooghartigheid terecht gekomen. Hij vertelt: “Ik ben hem ook zat met zijn gezeur en geneuzel over procedures. Het samenwerken met hem is gewoon niet werkbaar meer. Hij gaat voor elk besluit liggen. Ik vind, soms moet je doorpakken en ja, risico nemen. Maar hij is zo’n angsthaas. Ik word gek van hem.” Het is belangrijk dat Hans voor zichzelf deze gevoelens over zijn medewerker onderkent. Als Hans last heeft van iemand kan hij gemakkelijk in de veroordeling terechtkomen, dan voelt hij zich een superieur mens en ervaart hij dat hij en zijn mening belangrijker zijn dan de ander. Dit komt niet door de realiteit, maar door zijn overtuigingen die zijn levensscript bepalen. Gelukkig hoeft hij zich hier niet bij neer te leggen, hij kan hier invloed op uitoefenen.
Met negatieve gevoelens is op zich niets mis, alleen het uitleven ervan, zeker als dat onbewust gebeurt, is vaak niet effectief. Bewustwording van je negatieve gevoelens en hoe ze de communicatie beïnvloeden is de eerste stap. Want hoe onwenselijk vaak ook, die gevoelens zijn er dus is het beter ze te accepteren. Door die acceptatie wordt het gemakkelijker om te zien dat je in je levensscript bent gestapt. Dat je óf de ander óf jezelf niet meer okay bent gaan vinden. Of in het ergste geval allebei. Op het moment dat je dát doorhebt, realiseer je je dat je een andere positieve keuze kunt maken.
Dat Hans zijn medewerker zat was, was voor de deelnemers tijdens het beschrijven van de casus al sterk voelbaar. Laat staan hoe dit voor de medewerker uitwerkt. Hij gaat dan de medewerker en de werksituatie vanuit een actueel perspectief zien. En hij besluit dat de medewerker het verdient, ongeacht zijn ongewenste gedrag, om respectvol benaderd te worden. Dit laat weer nieuw licht schijnen op hun vastgelopen werkrelatie.
Hoe herken jij jezelf in de 4 basisposities? Zie jij mogelijkheden het inzicht daarover toe te passen in werksituaties?
Laat je reakties achter in het veld hieronder:
Ik vind het heel herkenbaar iemand boven of onder me te plaatsen. Dan kan ik arrogantie voelen of mezelf juist kleiner maken. Voor mij o zo belangrijk te blijven doorademen ipv me te focussen op de ander. Dus herkennen is heel wezenlijk!
Ja, ik herken de verschillende posities wel, en ook hoe snel ik erin kan schakelen, of er per ongeluk in terecht kan komen. Vanmorgen een mooi voorbeeld. Ik stond bij een zebrapad voor het rode stoplicht te wachten en van de overkant kwam een heftig uitziende jongeman door het rood aanlopen die dus de auto’s die groen hadden in de weg liep. Hij deed non-verbaal zeer gepikeerd, terwijl hij “fout zat”.
Mijn eerste reactie in mijn hoofd was “stommeling” (ik oké, hij niet oké), maar ik communiceerde die met een stralende glimlach en opgeheven schouders in de vorm van “Ja, je loopt door rood, en zij hebben groen.” heel bewust zonder oordeel.(Ik oké, hij oké)
Het was mooi, ik zag de jongen twijfelen waar hij nu op zou reageren en hoe.
Hij koos voor verontschuldigend terug glimlachen.
Toen kwamen zijn vrienden er achteraan toen het al groen was. Ook zij zagen er vrij vervaarlijk uit, maar weer met een opgewekte lach van mijn kant kregen we even “leuk”contact op het zebrapad. (ik oké, zij oké)